Τι είναι οι ελιές σώματος ή σπίλοι;
Οι σπίλοι ή ελιές σώματος είναι ένας πολύ κοινός δερματικός σχηματισμός που χαρακτηρίζεται από συναθροίσεις καλοήθων μελανινοκυττάρων στο δέρμα. Τα μελανινοκύτταρα είναι οι μονάδες παραγωγής της μελανίνης στο δέρμα μας που μας προστατεύει από την υπεριώδη ακτινοβολία και μας χαρίζει το χρώμα του δέρματός μας. Στην περίπτωση των ελιών αυτά τα κύτταρα ονομάζονται σπιλοκύτταρα.
Ποιες μορφές μπορεί να έχουν οι ελιές στο σώμα μας;
Πολλές που συχνά μπερδεύουν το μάτι του μη ειδικού. Ανάλογα με την εντόπιση και το βάθος της μελανίνης οι ελιές μας μπορεί να είναι επίπεδες ή θολωτές σαν κρεατοελιές. Επίσης μπορεί να έχουν πολλά διαφορετικά χρώματα, από ανοιχτό χρώμα του δέρματος ως καφέ ή και σκούρο μαύρο. Συχνά η μορφολογία των ελιών μας μπορεί να μπερδεύει το μη έμπειρο μάτι καθώς μπορεί να θυμίζει άλλους σχηματισμούς όπως σμηγματορροϊκή υπερκεράτωση, θήλωμα κ.τ.λ.
Τι είναι μελάνωμα;
Το μελάνωμα είναι ένας κακοήθης καρκίνος του δέρματος που χαρακτηρίζεται από τον πολλαπλασιασμό νεοπλασματικών μελανινοκυττάρων. Σχετίζεται άμεσα με την υπεριώδη ακτινοβολία και τα ηλιακά εγκαύματα, ιδιαίτερα αυτά της παιδικής ηλικίας. Ωστόσο φαίνεται ότι παίζει ρόλο και η ύπαρξη μιας γενετικά προκαθορισμένης λανθασμένης αντίδρασης των σπιλοκυττάρων στην επίδραση της ακτινοβολίας. Δηλαδή είναι συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Το μελάνωμα είναι ένας δερματικός σχηματισμός που χαρακτηρίζεται από δυναμική και εξέλιξη από τα πρώτα του στάδια. Επίσης έχει χαρακτηριστικά κλινικά σημάδια τα οποία και εκδηλώνονται προοδευτικά. Με γυμνό μάτι συχνά μοιάζει με μια παράταιρη ελιά σε σχέση με τις υπόλοιπες στο σώμα σαν «ασχημόπαπο» ανάμεσα στους «κύκνους».
Η έγκαιρη διάγνωση και χειρουργική αφαίρεση του μελανώματος έχει τεράστια σημασία καθώς στα αρχικά στάδια ισοδυναμεί με πλήρη ίαση. Αντίθετα η όψιμη διάγνωσή του ειδικά σε περίπτωση που έχει δώσει μετάσταση κάνει την αντιμετώπισή του πολύ δύσκολη.
Υπάρχουν καλές και κακές ελιές στο σώμα μας;
Οι ελιές μας είναι πάντα καλές. Απλά υπάρχουν ελιές σώματος με καλή κλινική εικόνα και ελιές με ύποπτα χαρακτηριστικά, οι λεγόμενες άτυπες ή δυσπλαστικές. Το μελάνωμα στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν είναι μια αρχικά καλή ελιά που «χάλασε» στην πορεία. Είναι από την αρχή μελάνωμα συχνά μεταμφιεσμένο σαν σπίλος και προοδευτικά στην πορεία αποκαλύπτει τα τυπικά κλινικά χαρακτηριστικά του.
Τι είναι άτυπος η δυσπλαστικός σπίλος;
Ο άτυπος ή δυσπλαστικός σπίλος είναι ένας κλινικός και παθολογοανατομικός όρος για να περιγράψει αυτό τον τύπο ελιάς που έχει ανώμαλο χρώμα, σχήμα ή μέγεθος αλλά κατά τα λοιπά είναι εντελώς αθώος, δηλαδή ΔΕΝ είναι μελάνωμα.
Γιατί νοιαζόμαστε για τις δυσπλαστικές ελιές εάν αυτές είναι αθώες;
Οι δυσπλαστικές ελιές σώματος είναι εξ’ ορισμού ύποπτες και αντικείμενο παρακολούθησης από το δερματολόγο. Κι αυτό γιατί το μελάνωμα είναι ένας «λύκος» συχνά μεταμφιεσμένος με την «προβιά» ενός δυσπλαστικού σπίλου. Πολλές φορές μπορεί να περάσουν ακόμη και χρόνια προκειμένου ο «λύκος» να ξεφορτωθεί την προβιά του «μαύρου πρόβατου» και να δείξει τον αληθινό του χαρακτήρα.
Πώς μπορεί να ξεχωρίσει κανείς τη δυσπλαστική ελιά από το μελάνωμα;
Ο διαχωρισμός συχνά είναι δύσκολος μόνο με το μάτι. Συνήθως ο μόνος τρόπος να γίνει αυτό είναι ο ιστολογικός έλεγχος αφού προηγηθεί χειρουργική αφαίρεση της ύποπτης ελιάς. Γι’ αυτό και αν σε έναν ασθενή υπάρχει μόνο μια ύποπτη ελιά καλό είναι αυτή να αφαιρείται. Εάν οι δυσπλαστικές ελιές σώματος είναι πολλές απαιτείται η τακτική παρακολούθηση του ασθενούς ώστε να επισημαίνεται αυτή ή αυτές που εμφανίζουν εξέλιξη και αλλαγές και άρα είναι περισσότερο ύποπτη ή ύποπτες για μελάνωμα. Εδώ έχει τη θέση της η χαρτογράφηση σπίλων.
Πόσο συχνά πρέπει να ελέγχουμε τις ελιές μας;
Η συχνότητα ελέγχου καθορίζεται από το δερματολόγο και εξαρτάται από την ύπαρξη ή μη ύποπτων βλαβών. Συνήθως απαιτείται ένας ετήσιος έλεγχος που να επαναλαμβάνεται περίπου την ίδια εποχή.
Τι είναι η δερματοσκόπηση;
Δερματοσκόπηση είναι η εξέταση του ελέγχου των δερματικών βλαβών υπό πολωμένο και μη πολωμένο φως σε μεγάλη μεγέθυνση με τη βοήθεια ειδικού οργάνου , του δερματοσκοπίου. Δεν είναι υπερβολή να χαρακτηρίζουμε το δερματοσκόπιο ως τα «ακουστικά» του δερματολόγου. Η δερματοσκόπηση αποτελεί τον καλύτερο και αποτελεσματικότερο τρόπο ελέγχου της εικόνας και των χαρακτηριστικών των ελιών αλλά και άλλων δερματικών σχηματισμών και εξανθημάτων. Ο έλεγχος με τη βοήθεια του δερματοσκοπίου είναι τόσο εύκολος ώστε μια πλήρης εξέταση δέρματος σε όλο το σώμα διαρκεί περίπου 10-15 λεπτά.
Τι είναι η χαρτογράφηση σπίλων;
Η χαρτογράφηση σπίλων είναι μια εξειδικευμένη εξέταση που γίνεται από το δερματολόγο με τη βοήθεια ειδικού μηχανήματος καταγραφής αποθήκευσης και ελέγχου με ειδικό λογισμικό. Η χαρτογράφηση είναι ουσιαστικά η φωτογράφιση σε υπερυψηλή ανάλυση και κατάλληλο φωτισμό κάθε ελιάς του σώματος και η αποτύπωση της θέσης της επακριβώς στο σώμα ώστε να μπορεί ο δερματολόγος να ελέγξει σε επόμενη εξέταση τυχόν αλλαγές στο χρώμα, σχήμα ή μέγεθος.
Είναι μια ιδιαίτερα απαιτητική εξέταση που διενεργείται μόνο από κατάλληλα εκπαιδευμένο δερματολόγο. Ο γιατρός φωτογραφίζει τις ελιές του σώματος και συγκρίνει τυχόν αλλαγές στην κλινική τους εικόνα σε σχέση με παλιότερους ελέγχους.
Η εξέταση αυτή έχει απόλυτη ένδειξη σε μόνο μία κατηγορία ασθενών. Σε αυτούς που έχουν πολλές και δυσπλαστικές ελιές σώματος. Μόνο η τακτική παρακολούθηση και καταγραφή θα μας δείξει μέσα σε ένα «δάσος» ελιών ποιες είναι αυτές που αλλάζουν εικόνα και άρα είναι ύποπτες για μελάνωμα ώστε να αφαιρούνται.
Εάν χρειάζεται ο ασθενής μπορεί να λάβει αντίγραφο των φωτογραφιών της εξέτασης με τα σχόλια του εξετάζοντος ιατρού σε ψηφιακή μορφή.
Είναι φυσικό να βγάζουμε νέες ελιές σώματος ή να αλλάζουν οι ήδη υπάρχουσες;
Όσο μεγαλώνουμε στο σώμα μας εμφανίζονται ολοένα και περισσότεροι σπίλοι. Η εμφάνισή τους είναι αποτέλεσμα τόσο της γενετικής μας προδιάθεσης όσο και της έκθεσης στον ήλιο. Έτσι άλλα άτομα έχουν περισσότερες ελιές σώματος ενώ στο ίδιο άτομο οι ελιές είναι περισσότερες στα πιο φωτοεκτεθειμένα μέρη. Τα παιδιά όσο μεγαλώνουν εμφανίζουν ελιές οι οποίες μάλιστα εξελίσσονται χωρίς αυτό να σημαίνει κάτι κακό. Επίσης εμφάνιση νέων ελιών ή μεγάλωμά τους μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης. Νέοι σπίλοι σταματούν να εμφανίζονται μετά τα σαράντα ενώ σε πιο μεγάλες ηλικίες μπορεί να υποστρέφουν και να εξαφανίζονται.
Γενικός κανόνας είναι ότι εμφάνιση νέων ελιών ή αλλαγές στις ήδη υπάρχουσες μετά την ηλικία των σαράντα πρέπει να παρακολουθείται.
Καζάκος Χαράλαμπος
Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος
www.ckazakos .gr